NS Hồng Nga

Thăm nghệ sĩ Hồng Nga khi trời lất phất mưa…

Trưa, trời Sài Gòn lất phất mưa, tôi đến thăm nghệ sĩ Hồng Nga theo lời chỉ đường của nữ “quái kiệt” Bo Bo Hoàng. Ngôi nhà nhỏ nằm sâu trong một con hẻm tại trung tâm thành phố, nơi cô đào cải lương tài danh đang sống những tháng ngày êm đềm. Nụ cười tươi roi rói thay câu chào, chỉ qua vài mẫu chuyện sơ giao cũng đủ làm cuộc tạn mặt lạ hóa thân quen . Rồi dường như bắt được mạch đồng điệu cùng bao nỗi nhớ niềm thương được mang theo từ Cà Mau, bà bỗng cất tiếng ca lại câu vọng cổ năm cũ thay món quà đãi khách:  “Thuyền đã ra khơi một chân trời vừa khép lại. Như đôi cửa mắt của một nàng con gái dòng thương đau nhè nhẹ chảy qua …cầu…”. Đoạn, đôi mắt sáng bừng theo tiếng vỗ tay của người đối diện, bà thủ thỉ: “Má già rồi nhưng còn giữ được phong độ, ca vẫn y nguyên chứ không sa sút gì hết. Chỉ cần có vậy là cảm ơn cuộc đời, Tổ nghiệp còn thương nên mình mới được như vầy chớ!…”.

Cánh chim nghệ thuật … tuổi thất thập …

Tuổi 77, cánh chim nghệ thuật từng bay qua biết bao cung trời: lúc êm đềm, khi giông tố, nay đã ít nhiều mỏi gió. Trong nhiều câu chuyện thoáng nhớ, thoáng quên của nghệ sĩ Hồng Nga luôn xen vào hai chữ “an phận”. Dường như “an phận” cũng là một phần trong gói hành trang đời và nghề, để mỗi khi có dịp trải lòng, bà cứ điềm nhiên khóc cười theo miền nhớ nghiêng nghiêng…

…Bà nhớ đến tiếng đờn kìm của nhạc sĩ Tám Đen – người thầy “ruột” đầu đời đã nâng cho giấc mơ của cô bé nghèo vơi bớt nhọc nhằn. Thầy cũng nghèo nhưng miễn phát hiện ra đứa nhỏ nào có tố chất là đưa về lò cổ nhạc của mình để dạy mà không nề hà tiền bạc chi hết. Khi truyền dạy, nhạc sĩ Tám Đen chăm chút từng chữ đờn, o bế từng nhịp phách rất kỹ cho học trò. “Thầy đờn cho mình ca, thỉnh thoảng ông vít phím đờn một cái là mình rớt nhịp liền. Mỗi lần rớt nhịp là thế nào cũng bị đập cây đờn cái bốp lên đầu. Hoặc nếu lúc học mà không để ý, ca sai một chữ đờn, thầy trừng mắt là ai cũng phải sợ…”- Nghệ sĩ Hồng Nga lần giở từng trang ký ức. Cũng chính nhờ sự chỉ bảo nghiên khắc, tận tình của thầy đã đổ nền móng chắc chắn về Ba Nam, Sáu Bắc, Bốn Óan, Bảy Bài cho các học trò. Rồi tình tự ngũ cung “Hò, xự, xang, xê cống’ đã góp vào hành trang nghệ thuật đi theo bà đến suốt cuộc đời.

NS Hồng Nga

Nhớ vua vọng cổ Út Trà Ôn…

Nhớ Đoàn hát Thống Nhất, lưu kỷ niệm của bà với sư phụ- Danh ca Út Trà Ôn. Từ lò cổ nhạc của nhạc sĩ Tám Đen rồi trải qua vài đoàn hát nhỏ, Hồng Nga được mời về đoàn hát Thống Nhất do nam danh ca làm bầu. Ngưỡng mộ các nghệ sĩ Út Trà Ôn, Út Bạch Lan từ hồi còn nhỏ nên khi có cơ hội được đứng chung sân khấu với ông, Hồng Nga hãnh diện lắm. Tuổi mười mấy đôi mươi còn quá hồn nhiên, có những lúc tập tuồng không để ý để rồi ra sân khấu diễn không tròn vai, thế nào cậu Mười cũng rầy, thậm chí là đánh để cô đào trẻ nhớ. Có lần đang hát mà mê chơi với bạn bè cùng trang lứa, tới lớp diễn mà chẳng thấy Hồng Nga đâu, cậu Mười nổi giận đùng đùng, kiếm được la quá trời. Lúc giận quá cậu nạt: “Mầy đừng biểu tao dạy mày hát nữa!”. Nói thì nói vậy nhưng sau đó thương vẫn thương, cậu dạy nghề, chỉ từng điệu bộ, cử chỉ xuất cho cô đào trẻ. Những năm tháng đồng hành tại đoàn hát này, Hồng Nga thấm thía bài học lớn từ cậu: Đã bước vào nghề hát là phải nghiêm túc, không được lơ đễnh dù bất cứ phút giây nào. Trên sân khấu ấy đã tôn cho bước chân nghệ thuật của Hồng Nga ngày một vững vàng. Để rồi với vai cô giáo Lan khi hợp diễn cùng Ông cò quận 9 – Út Trà Ôn trong vở cải lương “Tuyệt tình ca” đã lấy đi bao nước mắt của khán giả. Ai có dè, số phận của nhân vật cũng như một trùng hợp ngẫu nhiên vận luôn vào cuộc đời thăng trầm của bà.

NS Hồng Nga

Hồi ức về Danh cầm, Soạn giả- NSND Viễn Châu…

Người tiếp theo bên dòng nhớ thật đẹp là Danh cầm, Soạn giả- NSND Viễn Châu. Trong từng câu chuyện điểm lại, mắt bà cứ long lanh mỗi khi nhắc đến “bác Bảy’. Ông vừa là người cha, người thầy, người đồng nghiệp đầy tôn kính. Nhớ khi nghệ sĩ Hồng Nga còn ở Lái Thêu, Bình Dương, ông không ngại đường xa, từ Sài Gòn tìm đến nhà đưa tận tay bà bài tân cổ “Kiếp cầm ca” cùng lời tâm tình: “Bài này tôi viết riêng cho Hồng Nga, sau này nếu tôi có mất rồi, Hồng Nga hãy ca mà nhớ tôi”. Nội dung của bài ca theo sát cuộc đời, gói trọn một hành trình dài đi hát đầy vinh quang mà cũng lắm đoạn trường của cô đào tuy thiệt thòi về sắc vóc nhưng có giọng ca hay, luôn phấn đấu hết mình và trở thành Đệ nhất đào độc của sân khấu cải lương, để rồi khi thanh xuân đã qua đi, sau cánh màn nhung vẫn còn đó bao nỗi muộn phiền. “…Rồi đêm nay lê bước giữa đường khuya, mưa nhỏ giọt hay là nước mắt mình đượm chảy. Mưa rơi ướt áo tôi rồi, tô khóc cho đời hay tôi khóc cho tôi”. Bởi vậy Hồng Nga luôn cưng món quà vô giá này của ông, bà o bế từng câu từng chữ. Mỗi lần ca lại, nước mắt bà cứ tuôn rơi như cố lau đi những nốt trầm của đời nghệ sĩ.

NS Hồng Nga

Nhớ NSND Diệp Lang…

Thoáng ngậm ngùi, bà nhớ đến chàng kép lão NSND Diệp Lang là bạn diễn ăn ý nhất nay đã ở cách bà nửa vòng trái đất. Thường khi nhắc đến đôi nghệ sĩ tạo được sự hòa quyện âm dương, in đậm dấu ấn đẹp trên sân khấu, công chúng sẽ nhớ ngay đến đến những liên danh đào kép chánh lẫy lừng như: “Thành Được- Út Bạch Lan”, “Minh Vương- Lệ Thủy”, “Bạch Tuyết- Hùng Cường”, “Minh Cảnh- Diệu Hiền”, “Phương Bình- Mỹ Châu”…Nhưng trường hợp “Diệp Lang- Hồng Nga” lại rất đặc biệt, cái “e” diễn mực thước, nghiêm cẩn trong hàng loạt vai kép lão của ông kết hợp với sự khắc khoải, ưu tư vai đào mụ của bà đã làm nên một đôi vợ chồng sân khấu rất vừa chừng, trở thành dàn bao chắc chắn cho những vai chính thăng hoa, nâng tầm vở diễn nghệ thuật. Trong đó sẽ thiếu sót nếu không nhắc đến ông bà Cả trong “Tô Ánh Nguyệt” hay ông bà Sáu trong “Nửa đời hương phấn”. Diệp Lang trong lòng Hồng Nga là một nghệ sĩ rất tôn thờ nghiệp Tổ, bởi tôn thờ nên ông khó tính từ lúc tập luyện đến khi biểu diễn. Mỗi một động tác, cách liếc mắt, đưa tay đều trau chuốt sao cho thật tròn, thật đẹp. “Tôi với ổng ăn rơ dữ lắm, ra sân khấu tới lớp cao trào miễn ổng nói tiếng trước là tiếng sau tôi khóc rồi. Ví dụ như trong “Tô Ánh Nguyệt”, mình đang diễn, ổng chỉ tay nói “Cái chỗ của bà là ở dưới bếp…” là cổ mình nghẹn lại liền…”- Bà tâm tình.

Nhớ nàng Bạch Tuyết …

Lại nhớ đến NSND Bạch Tuyết – cô bạn đồng nghiệp đã đồng hành, chứng kiến từng bước trưởng thành của nhau từ thuở tóc xanh cho tới khi đã ngoài thất thập. Hai cô đào tài danh với hai lối đi riêng, nếu như Bạch Tuyết được ưu ái đo ni đóng giày những vai đào chánh, thì Hồng Nga lại chuyên trị những vai đào mụ đa tính cách như lẳng, độc, mùi. Đôi nghệ sĩ thường vào những vai mẹ con đầy số phận. Một bên là Bạch Tuyết hơi kim, sang cả, điệu đà trong từng cách đài từ, diễn xuất; Một bên là Hồng Nga có làn hơi thổ với nét chân phương, mộc mạc. Để rồi trên đỉnh vinh quang nghề hát, Bạch Tuyết được ký giả kịch trường phong tặng mỹ danh “Cải lương chi bảo” thì cái tên Hồng Nga trong lòng khán giả cũng là một “Đệ nhất đào độc”. Trên sân khấu cải lương sau ngày giải phóng, khách mộ điệu sẽ khó quên được vở “Thái hậu Dương Vân Nga”, nhất là lớp diễn giữa hai nhân vật “Mẹ chồng-nàng dâu” trong tình thế rối ren: Ngoài kia giặc thừa cơ xâm lấn, nội triều có nhiều bất đồng, bà Thái hậu nhiếp chính vừa lo nợ nước, vừa cố vẹn tròn tình nhà, vừa phải giải đáp với mẹ chồng về một mối tình nghi vấn. Càng ái mộ vai diễn Thái hậu Dương Vân Nga uy nghi, thần thái của NSND Bạch Tuyết bao nhiêu, người ta lại càng thương từng lời thoại, câu ca, nét diễn đầy khắc khoải, ai bi của nhân vật Cố mẫu mà nghệ sĩ Hồng Nga hóa thân bấy nhiêu.

Một cô đào cải lương đa thể loại…

Không chỉ là một cô đào cải lương đa thể loại , một tiếng hát được xếp vào hàng Danh ca, Hồng Nga còn được yêu mến với nét hài tự nhiên, dí dỏm. Với địa hạt này, Hồng Nga- Ngọc Giàu đã trở thành đôi danh hài lẫy lừng. Nhiều người thắc mắc từ cải lương chuyển sang hài từ khi nào, Hồng Nga chỉ cười, hồi còn nhỏ đi hát, đôi khi được phân vai dàn bao rất nhỏ nhưng bà luôn nghiên cứu sao cho có điểm nhấn. Khi bước ra diễn, chỉ cần vài cái bỏ nhỏ của bà khán giả đã cười nghiêng ngã. Bởi vậy sau này khi cải lương có những nốt trầm, bà bước qua sân khấu hài rất nhẹ nhàng. Cái hài của bà và NSND Ngọc Giàu không phải lối cường điệu, hình thể mà xuất phát từ nét duyên bên trong, càng diễn càng cuốn khán giả. Hai cô đào có nhiều điểm chung, cùng rộng đường xài:  xuất phát điểm từ cải lương tuyệt vời, kịch lại tinh tế, phim ảnh tự nhiên…đời riêng ai cũng nhiều nước mắt. Vì vậy mà thương, hiểu rồi “ăn khớp” với nhau, bền bỉ chắt chiu từng tiếng cười gửi nhân gian. “Tui với bả thương nhau lắm, thương mà gây lộn hoài hà. Miễn gây đó thì lại huề đó, hỏng giận mà càng thương hơn….”. Ánh mắt bà chợt vui khi nhắc về ngôi nhà nhỏ ấm cúng, nơi có cuộc sống bình yên của NSND Ngọc Giàu và người bạn đời tuổi về chiều. Bởi hơn ai hết, bà thấm thía đời nghệ sĩ, khi đã đi qua bên kia nhịp cầu thanh xuân, muốn có đời sống riêng tư vẹn tròn thì quý giá lắm…

NS Hồng Nga

Đào độc Hồng Nga…

Mỗi mùa Vu Lan về là khán giả lại nhớ tới vở cải lương “Mục Liên tìm mẹ”. Có lẽ nhiều năm sau nữa vẫn chưa có ai vượt qua cái bóng vai Thanh Đề của đào độc Hồng Nga. Đem chuyện trên nền tảng tiktok thời gian qua có hàng loạt clip ‘chửi” trong các vở diễn của Hồng Nga được cắt và chia sẻ lại với sự thích thú của giới trẻ, bà lại cười: “Nghệ sĩ về chiều được vậy là quá hạnh phúc rồi. Nhiều khi diễn xong đi ra ngoài, bạn diễn hay khán giả cứ hỏi: Sao bà ác dữ vậy?. Mình diễn vai độc mà người ta gét là thành công chớ sao nữa…Nói thiệt với con ít có ai hát vai mụ qua má lắm. Hát độc ra độc, hài ra hài, bi ra là bi. Đã hát là không chịu bỏ vai đâu, dứt khoát là phải hát tròn vai của mình. Khán giả còn thương má lắm nghen, những Liveshow của Hồng Nga dù tổ chức ở Việt Nam hay nước ngoài cũng đều đông lắm. Bởi vậy phải ráng giữ làn hơi để phục vụ khán giả chớ…”

NS Hồng Nga

Miền nhớ nghiêng nghiêng như giấc chiêm bao đẹp. Thỉnh thoảng đứt đoạn bởi những “nhịp quên” – dấu lặng khắc nghiệt của thời gian. Sài Gòn vừa dứt hạt mưa bên câu giã từ đầy lưu luyến. Mai này khi điểm lại cải lương trăm năm, đâu ai dễ gì quên được Hồng Nga. Với hai chữ “an phận” và miệt mài cống hiến, bà nghiễm nhiên trở thành nghệ sĩ của nhân dân tự thuở nào…

Minh Hoàng Phúc